DRAGONS

Ang mga dragon ay pinaniniwalaang sasakyan ng mga BATHALA kapag sila’y namamasyal. Magpahanggan ngayon, ang hiwaga ng dragon, kung pa’no pumasok sa consepto ng mga sina-unang tao, ay ‘di pa mabatid nino man. Sapagkat paano ito naisip ng mga tao nuon, na ni sa guni-gunii’y wala silang nakitang dambuhalang hayop, tulad nang kanilang isinasalarawan. Ngunit sa bahaging ito, inyong mauunawaan ang ispiritual na kaugnayan ng nasabing nilalang. Upang ganap ninyong mabatid kung pa’no ito lumitaw sa guni-guni ng mga sinaunang tao.

Ang mga dragon, sa kasalukuyang panahon, na nakatanim sa isipan ng maraming tao,  na pinaniniwalaang nabibilang sa mga maligno at nilikhang nagbuhat sa dilim. Ngunit sa consepto ng atin mga ninuno, ang mga dragon ay hindi lamang masasabing mapamuksa, kundi isang bantay ng kabutihan. Sapagkat naniniwala sila na may dalawang uri ng dragon – ang mabuti na nagbuhat sa kalawakan, at ang mapamuksa na nagmula sa dilim – sa ilalim ng lupa. Sinasabing kung ang mapamuksang dragon ay nagdadala ng salot, kabaliktaran ito ng dragon ng kabutihan, na nagdadala naman ng katahimikan at kasaganaan.

Kung karaniwan sa alamat na malaki ang dragon, mayroon din naman maliliit. At sinasabing ang kabuoan ng isang dragon ay galing sa iba’t-ibang bahagi ng halimaw. Kaya atin makikita na ang ibang dragon ay may katawan ng ahas o kaya’y katawan ng buwaya. Sa ibang alamat, ang dragon ay mayroon ulo ng leon, tigre, pating, o kaya’y ng agila. Karamihan ang dragon ay nagtataglay ng pakpak tulad ng agila o paniki.

ANG LIMANG URI NG DRAGON

Pinaniniwalaan ng ating mga ninuno na mayruon limang uri ng dragon sangayon sa kinabibilangan niyang elemento:

1.  SNAKE-LIKE DRAGONS:

Ito ang mga dragon ng elementong lupa; naninirahan sa mga batohan at ilalim ng lupa. Hawig sa ahas ang kanilang anyo at walang pakpak. Nangunguna sa ganitong uri ang MAMELEU At MARKUPO ng mga West Visayas at ang SAWA ng mga Tagalog.

2. FISH-LIKE DRAGONS:

Mga dragon ng elemento ng tubig; naninirahan sa ilalim ng dagat o malalim na bahagi ng lawa at ilog. Hawig sa isda ang katawan tulad ng MATSYA, kundi man isang serpiente na sa ahas ang katawan at sa isda ang ulo.

BAKUNAWA – ang tawag dito ng mga taga-West Visayas.

3.  CROCODILE-LIKE DRAGONS:

Ang dragon ng elementong apoy; na may mala-buwayang anyo at naninirahan sa mga bulkan. Kaya ang mga sinaunang Tagalog at Ilokano, ay sinasamba ang buwaya, sa paniniwalang isa itong uri ng dragon.

4.  BIRD-LIKE DRAGONS:

Ang dragon ng elementong hangin; na may mala-ibon ang anyo.

a. MINOKOWA – nangunguna rito ang minokowa ng mga bagobo, na ang ulo ng dragon ay sa agila.

b.  BAWA – popular ito sa West Visayas.

c.  LAHO – naman ang dragon ng mga Tagalog at Pampango.

5.  CLOUD-LIKE DRAGONS:

Ang dragon ng elementong espiritu. Ito’y may mala-ulap na anyo, at sa halip na kaliskis ng ahas ang bumabalot sa kanyang katawan, mala-ulap na balahibong kaliskis ang makikita.

ANG MGA TIRAHAN NG MGA DRAGON
Kung iba’t ibang puno ang tahanan ng maraming maligno, ang mga dragon naman ay tumatahan sa lugar kung saan elemento siya nabibilang. Makikita natin ang mga ito sa iba’t ibang panig ng mundo – mula sa kalawakan hanggang sa kailaliman ng lupa. Kaya may mga dragon na naninirahan sa kalawakan at hindi bumababa sa lupa tulad ng Nagas at Rahu ng mga Bicolano.

ANG ANYO NG NAGAS AT RAHU

Ito ang cosmic dragon na naninirahan sa kalawakan, at hindi kailan man bumababa sa lupa. Ang alamat ng mga ito ay kariringgan na lamang sa kuwento ng matatanda, sa mga liblib na bahagi ng Bicol. Sa bawat ika-100 taon, ang dalawang uring ito ng dragon ay lumalabas upang gumala sa ating daigdig. Dito ito nakikita ng ibang tao, na tiempo naman naruon sa panahon ng kanyang paglalakbay. Pagkaraan ng siyam na araw, muli silang nagbabalik sa kanilang pinagmulan. Kapag ang dalawang ito ay nagkasalubong sila’y naglalaban, na matatapos lamang sa taning na panahong dapat nilang ilagi rito.

Kapag ito’y nangyari, ang papawirin ay kakikitaan ng iba’t ibang kulay ng liwanag na nagsasalibayan sa kalangitan. Sanhi ito nang nagaganap na tunggalian ng nasabing mga dragon. Sa ating modernong panahon, posibleng hindi na ito paniwalaan. Noon 500 A.D., sa England, natala sa isang alamat ang paglalaban ng dalawang ito. Kaya pinaniniwalaan nuon na ang pamumula ng langit ay dahil sa ibinubugang apoy ng isang uri ng dragon. Ang pagkukulay-bughaw (azure) naman ng langit ay dahil daw sa pananahimik nito.

NAGAS – ang Nagas, na naninirahan sa kalawakan, ay nagpapahinga sa cosmic tree na tinatawag na Naga. Ito ay kulay puting busilak na dragon na pinaniniwalaan sasakyan ng mga bathala. At taga-pangalaga ng katahimikan ng sandaigdigan. Makikita natin na kahit nababalot ng lambong ang nasabing dragon, may lumalabas na liwanag sa ulo nito. At sa halip na mga kaliskis na tulad sa ahas, na karaniwang makikita natin sa mga dragon, ang katawan niya’y nababalot ng balahibong kaliskis. Wala pang sino man tao ang nakasilay ng mukha ng mga dragong ito. Sapagkat kapag naalis ang nasabing lambong sa mukha ng dragon, matutupok ang mundo sa tindi ng init na kanyang inilalabas.

RAHU – sinasabing kapag nagagalit ang mga bathala, dahil sa paglapastangan sa kanila, at sa pagkasira ng kalikasan dahil sa kagagawan ng tao. Kanilang inuutusan ang dragong ito para magbuga ng salot sa lugar na naturan. Ang isang palatandaan na nasa paligid na ang Rahu, ay ang eclipse ng araw o buwan. Kaya atin makikita na ang bawat nagaganap na digmaan at matinding salot ay sinasalibayan ng solar o lunar eclipse.

Kung makikita natin ang Rahu, ito’y parang maitim na anino, na may pakpak na parang kumot.

SAAN NAGMULA ANG RAHU?
Noong sinaunang panahon sa Bicol, karaniwan kung gabing buwanin at maganda ang panahon. Naglalaro ang mga batang taga-barrio sa ilalim ng mahiwagang sinag ng bilog na buwan. Di kawasa’y unti-unting natakpan ng makapal na ulap ang buwan. Sabay-sabay halos na napahumindig ang mga batang naglalaro. “D-Dahil iyon sa rahu,” sabi ng isang batang lalake. “O-Oo nga,” nangangatal na pagsang-ayon ng isang batang babae. Iyon lang at nangangaykay sa takot na nagsitakbohan ang mga batang naglalaro sabay sigaw ng… “RAHU…RAHU!”

Ganito ang karaniwang eksena noong sinaunang panahon. Sa ating kapanahunan, marahil ay mangilan-ngilan na lamang bata ang nakakaalam kung ano ang salitang “rahu.” Ang rahu na tinatawag sa Tagalog na “laho” ay Sanskrit word. Ito ay isang maalamat na dragon sa mitologia ng India. Na ang kuwento’y napasalin-salin hanggan makarating ng Filipinas.

Sino nga ba ang hindi masisindak? Ang dragon ay kaakibat ng sari-saring kuwento patungkol sa naglilipanang mga maligno. Sinasabi pang nakatira sa kaibuturan (core) ng dragong rahu ang evil spirits na kung tawagin ng ating mga ninuno ay “los anitos malos.” At ang kaibuturan nga ng rahu ay walang iba kundi ang kanyang puso.

Bilang isang dragon, nagagawa raw ng rahu o laho na makaigpaw hanggang sa himpapawid. Doon ay nagagawa niyang kainin ang araw o maging ang buwan. Kapag nangyari ang pagsakmal na ito sa nabanngit na heavenly bodies, doon daw nagaganap ang pagsapit ng eklipse o “eclipse.” Kaya’t noong unang panahon ay isang katagang madalas mong marinig ang ganito: “Kinain ng laho ang araw” … o kaya naman ay … “Kinain ng laho ang buwan.”

Maging ang hindi maipaliwanag na pagkawala ng isang tao o bagay ay isinisisi rin sa laho. Iniuugnay nila ito, dahil iniisip nila na ang rahu ang siyang may kagagawan nang naganap na pagkawala ng isang bagay o tao, sapagkat nilulun ito ng dragon. At dahil kadililman ang ibinubunga ng pagsakmal ng rahu ang nasabing pangalan ay nagkaroon ng bagong kahulugan – ito ay “kadiliman.” Kaya ang salitang laho ay nangangahulogan pa rin ng karimlan sa salitang Tagalog at Pampango.

ANG SALITANG “LAHO” AY HINDI NAGLAHO SA PAGDARAAN NG MARAMING TAON
Maraming salitang buhat sa sinaunang alamat o kuwentong bayan ay sabay na nilumot ng panahon. Pero ang salitang “laho” hanggang sa ating modernong panahon ay ginagamit pa rin. Hanggang ngayon, sa isang tipikal na tahanang Pinoy, kapag nawala ang isang bagay at sadyang hindi na mahagilap kung nasaan, madalas na napapabuntunghininga na lamang ang taong nabanggit kasunod ang salitang … “Para namang kinain ng laho…”

Dahil dito, masasabi nating ang ibang kuwentong Pinoy, lalo’t tungkol sa mga maligno ay binubuhay pa rin ng nakagisnang paniwala at tradisyon. Wala namang masama sa tradisyon o kinagisnang paniwala… kung hindi iyon nakakaapekto sa ating pagsulong bilang isang bansa. Hindi rin masama kung hindi inaagaw ng maling tradisyon at panatikong paniniwala ang ating kultura. Sapagkat kung gayon, di na natin dapat gamitin ang salitang ito.

Sa susunod na mawala ang isa sa iniingatan mong bagay, baka masabi mong… “Para namang kinain ng laho…”

BAWA – ang mandaragit:

Ang mga taga-kanluraning Bisaya ay naniniwala sa isang malignong dragon na tinatawag nilang Bawa. Isang nilalang na matatagpuan sa papawirin, dagat at kabundukan. Sang-ayon sa mga kuwento, ang nasabing dragon na kulay itim ay may anyong tulad sa ibon. Napakalaki nito at may malalapad na bagwis at may matutulis na kuko na mabalahibo ang dulo. Ang balahibong matutulis ay sapat na para magdulot ng kamatayan sa sinumang biktima. Kapag natusok ka raw ng matutulis na balahibo ng bawa ay hindi maaampat ang pagdurugo saan mang bahagi ng katawan ka matusok. Hanggan sa mamatay ang biktima dahil sa pagkaubos ng dugo.

Ang matutulis na kuko ng bawa ay higit ang puwersa kaysa agila. Dahil na rin sa laki at lakas nito, sinasabing hindi puwedeng ikumpara ang kapit ng sampung agila sa kapit ng bawa. Kahit sampung malalakas na kalalakihan ay puwede raw dagitin at ilipad ng bawa. Kakatwa sa lahat ng uri ng dragon ibon, ang bawa ay mayroong sampung matutulis na kuko sa dalawang paa, tiglilima ang bawat isa. Magigimbal ka kung makita mo ang mata nito. Nagagawa niya iyong mapaikot-ikot sa kanyang kinalalagyang mata o eyesocket para takutin ang biktima. Na siyang hilig ng nasabing dragon. Napapalisik niya ang kanyang mata lalo’t lumilipad siya sa gitna ng gabi. Ang mata ng bawa ay may puwersang bumulag sa biktima. Sang-ayon sa alamat, kapag nakakaenkuwentro ng ating mga ninuno ang bawa ay hindi nila iyon tinititigan sa mata. Ang ginagawa ng mga tao ay lumuluhod sila sa lupa at ikinakampay ang magkabilang kamay ng animo’y mga pakpak na inililipad. Ngunit sa kabila ng pagiging dambuhala, isang bobong dragon ang bawa. Sabi nga’y palpak ang kanyang pang-amoy. Hindi niya kayang tukuyin kung ano ang hayop at tao. Isa pa’y may malabong mata ang bawa. Kapag ikinampay mo ang iyong mga kamay, mas malamang na akalain ng bawa na isa ka ring ibong dragon na kauri niya. Sa ganoong pagkakamali ay puwede ka niyang lagpasan para maghanap ng panibagong biktima.

BURUBOT ANG UTAK NG BAWA
Burubot nga ang utak ng bawa. Ibig sabihi’y madali itong magalit at mabugnot. Ang mga bagay na nagdudulot ng galit o inis sa bawa ay tulad ng biglang pagsalakay ng gutom, ang pananakit ng malabong mata at ang pagka-pigtal ng kahit isang balahibo sa katawan na nagdudulot sa kanya ng kirot.

 

MASAMANG MAKUNSUMI ANG BAWA
Sa ganitong pagkakataon (gutom, pananakit ng malabong mata, atbp.) ay nakukunsumi ang bawa kaya nagwawala. Dito nalalagay sa peligro ang kanyang nabibiktima. Kahit pa ikampay mo ang iyong mga kamay para mailigaw o madaya ang bawa ay tiyak pa rin ang gagawin nitong pagsalakay. Kapag dinagit ka ng bawa ay wala ka nang ligtas. Dadalhin ka niya sa kanyang tirahan doon sa ikapitong salin ng alapaap. Ayon sa kuwento ng mga matatanda, may palasyo ang bawa sa ikapitong salin o susun (layer) ng alapaap. (mabuti naman at natutukoy pa niya ang kanyang tirahan sa labo ng kanyang mata.) doon niya nilalapa ang biktima. (siguro meron siya doon gintong mesa, kaya doon niya kinakain ang biktima.) walang itinitira ang bawa kahit munting bahagi ng biktima. (masinop talaga ang dragon na ito.)

ANG PAGLALAHO NG MGA SINAUNANG TAO AY IBINIBINTANG SA BAWA
Hindi pa uso ang kidnapping noong sinaunang panahon. Pero isang katotohanan ang biglang paglalaho ng ilang mga tao. Walang pinipili – bata, matanda, lalake o babae ay biglang nawawala nang walang sapat na dahilan. Na karaniwan ay nangyari sa dagat na hindi naman masama ang panahon. Sa ganitong pagkakataon, sinasabing nadagit ng bawa ang nawalang tao.

Hindi rin ligtas ang mga gamit sa bahay sa pagdagit ng bawa. Kinukuha daw nito ang palabigasan, ang buong dapog na siyang pinaglulutuan ng sinaunang Pilipino. Itatanong mo marahil, paano nakapasok sa loob ng bahay ang bawa gayong dambuhala nga ito sa laki? Bago ito makapasok para makakuha ng nasabing mga bagay ay tiyak na mawawasak muna ang bahagi o buong kabahayan, hindi ba?

Seimpre, walang imposible sa daigdig ng pantasya, ano man isipin at naisin natin ay lumilitaw at nagaganap sa lugar na ito. At misteryosong maligno nga kasi ang bawa. Nagagawa nitong mapaliit ang kanyang sukat na tulad lamang sa isang katamtamang laki ng ibon. Pero kuwidaw – kahit napaliit na ng bawa ang kanyang sukat ay nananatili pa rin ang pambihira nitong lakas. Kaya niyang dagitin palabas ang matiyempuhang kasangkapan, halimbawa nga ay ang palabigasan.

Hindi raw dinadala ng bawa ang natangay na bagay sa kanyang tirahan. (siguro ayaw niyang makalat sa kanyang palasyo.) lumilipad lang ang bawa sa isang panig ng himpapawid, doon sa hindi kayang abutin ng paningin ng tao. Kapag nagsawa na ito sa kalilipad ay agad ding ibinabagsak ang tinangay na bagay. Natural, bumabagsak mula sa langit ang mga butil ng bigas at iba’t iba pang bagay. Sang-ayon sa kuwento ng matatanda, minsan, umulan ng mga gulay nuon panahon. Sa ganitong pagkakataon ay nagpapasalamat ang mga tao dahil sa bumagsak na pagpapala sa panahon ng tag-tuyo. Pinasasalamatan nila si Bathala (ang tawag ng mga sinaunang Pilipino sa ating Dios na Manlilikha).

ANG MABISANG PANGONTRA SA BAWA
Dahil isang bobong dragon ang bawa, madali mo siyang malilinlang. Kapag narinig mo na ang pagaspas ng kanyang pakpak, saan ka man naroon, bukod sa pagkampay ng iyong dalawang kamay para mapagkamalan ka ring ibon ay mayroon ka pang isang pamamaraang magagawa. Kahit mag-anyo pa siyang ordinaryong ibon ay hindi ka mapapahamak. Kahit sa anyong ordinaryong ibon ay malakas ang pagaspas ng pakpak ng bawa. Sa ganitong pagkakataon ay malalaman mong ang nasabing ordinaryong ibon ay isang bawa. Agad kang sumubsob sa lupa at mamaluktot na parang isang pirasong bato. Huwag kang ga-galaw kahit munting kibot. Kahit magpalibot-libot sa iyong harapan ang bawa ay huwag kang kikilos. Aalis siya para maghanap ng ibang tatangaying biktima. Samakatuwid, ang lakas ng loob, presence of mind at bahagyang pag-arte ang mabisang panlaban sa bobong malignong dragon.